“2011-ci ildə “Ərəb baharı” hadisələri Suriyaya sıçrayarkən, müxalifət Əsəd rejimi tərəfindən sıxışdırıldı. Sonrakı mərhələlərdə etnik və dini ünsürlər, xüsusən də Əsəd rejiminə qarşı olanların aksiyaları vətəndaş müharibəsinə çevrildi. Onlar başda Türkiyə olmaqla dünyanın bir çox yerinə köç etmək məcburiyyətində qaldılar. Türkiyə bugünkü şərtlərə görə suriyalıları müvəqqəti sığınacaq üçün qəbul edib. Yəni beynəlxalq hüquq baxımından onlara qaçqın və ya mühacir deyə bilmərik”.

Bunu Lider-media.az-a verdiyi açıqlamada türkiyəli politoloq İsmayıl Cingöz deyib.

Onun sözlərinə görə, hazırda ölkəsindən didərgin düşmüş suriyalıların sayı 3,5-4 milyon arasındadır. Suriyalıların Əsəd rejiminin devrilməsi ilə böyük ölçüdə Suriyaya köç edəcəyi təxmin edilir.

Ancaq Türkiyədə və sığındıqları digər ölkələrdəki suriyalıların hamısının Suriyaya dönəcəyini gözləmək olmaz. Çünki onlar arasında köçdükləri yerlərdə ailə quranlar, biznesə başlayanlar olub.

“Geri qayıdacaq suriyalıların faizinin daha çox olacağı gözlənilir. Türkiyə uzun müddətdir ki, Suriyanın cənubunda, Türkiyənin əməliyyat apardığı bölgələrdə qrup evləri tikir ki, onlar heç olmasa getdikləri zaman müvəqqəti sığınacaq tapsınlar. Nə soyuğa, nə də istidə qalmamaq üçün Türkiyə bir müddətdir ki, Suriyalılar üçün öz imkanları ilə kərpicdən evlər tikir.

Türkiyədəki suriyalıların Əsəd rejiminin devrilməsi ilə birlikdə küçələrə axışması, sevinc nümayiş etdirməsi və bunu bayram kimi qeyd etməsi olduqca normaldır. Çünki 2011-ci ildə təkcə ərəb xalqı deyil, Bəqiz Partiyasının hakimiyyətə gəlişindən bu yana Suriyada rejimə müxalif olan minlərlə insan tutulub. Hətta taleyi bilinməyən minlərlə suriyalı da var. Rejim tərəfindən aparılmış və bir daha geri qayıtmayan yüz minlərlə ölü və diri insanın olduğu qeyd edilir.

Bu, dramatik bir vəziyyətdir və belə bir rejimin devrilməsinin suriyalılar tərəfindən bayram kimi qeyd olunması təbii ki, olduqca normaldır. Suriyalılar geri dönsələr, təbii ki, onları ölkələrində gözləyən problemlər olacaq. Evləri dağıdıldı, biznesləri dağıldı, həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən böyük itkilər oldu.

Paytaxtlarının dağıdıldığı və ya bir hissəsinin Suriyada müxtəlif demoqrafik quruluşa malik məzhəblərə mənsub insanlara verildiyi də xəbərlər arasındadır. Türkiyədən gələnlər üçün Türkiyə başda olmaqla Beynəlxalq Konsulluğun gələcəkdə Suriyada güc qurması və orada sabitliyi təmin etməsi, Beynəlxalq Yardım Təşkilatlarının köməyi ilə Suriyanın inkişafı üçün böyük səy və işlərin görülməsi gözlənilir. Və belə düşünə bilərik, Türkiyədə qalan suriyalıların türk millətinin qonaqpərvərliyindən yararlanaraq türk qanunlarına görə qalmağa davam edəcəklərini və cinayət törətmədikləri müddətcə Türkiyədə qalmalarına icazə verəcəklərini proqnozlaşdırmaq olar.

Hələlik Türkiyənin yeni immiqrasiya və qaçqın dalğası ilə üzləşəcəyi gözlənilmir. Çünki Suriyada vətəndaş müharibəsinin bitməsi ilə əks miqrasiya, yəni Suriyaya köç gözlənilir.

Türkiyədə yeni bir vətəndaş müharibəsi başlamadıqca yeni miqrasiya dalğasının olacağını söyləmək olmaz. Lakin Suriyada müxalifət indiki rejimi devirdikdən sonra hələ hökumət qurulmayıb və müxalifət arasında mübarizələr başlayacaq. Və əgər bu müxaliflər ABŞ, İsrail, İran, Rusiya, Fransa, İngiltərə və digər ölkələr tərəfindən təhrik edilsə və Suriya xalqı bir-birinə qarşı yönəlsə, yeni, daha fəlakətli vətəndaş müharibəsi gözlənilir.

Yeni vətəndaş müharibəsi baş verərsə, Türkiyə və digər ölkələrə, qonşu ölkələrə yeni suriyalı qaçqın axını başlaya bilər. Belə bir vətəndaş müharibəsi olmasa, yeni qaçqın axınından danışa bilmərik. Bununla belə deyə bilərik ki, Suriyanın indiki vəziyyətində belə, bir çox insanın Suriyaya qayıtmaq istədiyini görürük.

Orada sabitlik əldə olunduqca və hökumətin qurulması ilə xaos sona çatdıqca çoxlu sayda suriyalı geri qayıdacaq, getdikləri ölkələrdə böyük boşluq yaranacaq və suriyalılar geri dönəcək. Bundan xilas olmaqdansa, onları bir türk milləti olaraq sabitləşdirmək Türkiyəni və türk millətini sevindirəcək. Suriyanın sabitliyi isə Türkiyənin sabitliyi deməkdir.

Suriyada sülh və Suriyanın yeni rəhbərliyinin Türkiyə lehinə hərəkət etməsi Türkiyənin sərhədlərinin etibarlı olacağı anlamına gəlir”.