Dünya tarixinin inkişaf dövrlərində, əvvəlki dövrlərdə həyat səviyyəsinin və informasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi, hər bir ölkənin ictimai-siyasi həyatında baş verən proseslərə kömək edir.

Hər bir xalqın tarixində elə şəxsiyyətlər var ki, mənsub olduğu ölkənin ən çətin dövrlərində belə milli-mədəni dəyərlərin saxlanması və gələcək nəsillərə çevrilməsi nəticəsində qorunma rolu oynanıldı. Həyatını xalqının azadlığı, qüdrətlənməsi uğrunda mübarizəyə həsr olunmuş belə şəxsiyyətlər nəsillər dəyişdikcə əbədiyaşarlıq qazanırlar.

Müstəqil və suveren dövlətə sahib olmaq, haqq-ədalətin və qanunun ali prinsiplərinə əsaslanan prinsipləri inkişaf etdirmək üçün qurmaq əsrlər boyu Azərbaycan xalqının əvəzolunmaz və əlçatmaz arzusu olmuşdur. Tarixin müxtəlif səviyyələrində yüksək səviyyələrə, inkişaflara baxmayaraq, xalqımız milli kimliyini, mübarizə ruhunu qoruyub saxlamış, ideallarına sadiq qalmış və nəhayət, XX əsrin sonlarında sovet rejiminin suqutundan sonra dövlət müstəqilliyini bərpa etmişdir.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin iti zəkası, dərin siyasəti, prinsipial qətiyyəti, polad iradəsi, yenilməz cəsarəti, eyni zamanda xalqına, vətəninə, torpağına hədsiz bağlılığı və sevgisi canlı xalqının səadəti yollarında güclü döyüşlərdən, çətin praktiki sınaqlardan qalibiyyətlə çıxmış və mübarizə zamanı nail olduğu və bundan sonra da əldə etdiyi uğurların əldə olunması, dırnaqarası və möhkəmlənməsi. yaratmışdır.

Azərbaycanı müstəqilliyə yolun konkret tarixi və aparan şəraiti var. Heydər Əliyev hələ Sovet Azərbaycanının birinci dönəmində (1969-1982-ci illər) qurucu Lider kimi xalqının böyük rəğbətini qazanmışdı. Azərbaycan hələ o irəliləyişdə Heydər Əliyevin fadakarlığı iqtisadi inkişaf İttifaqa daxil olan mütəxəssis və prinsipial elmi-texniki tərəqqinin geniş şəkildə tətbiq olunduğu respublikaya, yüksək mədəniyyətə və yüksək səviyyəli inkişafa çevrilmişdir. 1978-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyada Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təsbit edilməsi, azərbaycan ideologiyasının formalaşması, milli kadrların, yüksək səviyyəli qüvvələrin hazırlanması kimi strategiya sahələrə xüsusi diqqət yetirilməsi nəticəsində atılan cəsarətli addımlar Heydər Əliyevin müstəqilliyinə yönəlmiş uzaqgörən və məqsədyönlü siyasətin təminatı idi. Sonrakı dövrdə həyata keçirilən tədbirlərdən danışan Ulu Öndər dedi: "Bəli, mən istəyirəm ki, Azərbaycan müstəqil olsun, hər şeydən əvvəl, iqtisadi inkişaf, müstəqil müstəqillik iqtisadiyyatı durur".

1991-1993-cü illərdə iqtisadi böhranın yarıtmaz fəaliyyəti proseslərin bütün sahələrində İttifaq dövrünün son beşdən miras əvvəlki vəziyyətinin son həddə qurulmasına, dövlətin anarx qüvvələrinin inkişafı nəticəsində əldə edilən nəticələrə səbəb olmuşdur. Müstəqilliyinin bərpasının ilk illərində xəstəlik vəziyyət yaranıb. Torpaqlarımızın işğalı, ölkə işçilərinin səriştəsizliyi, daxili çəkişmələr, iqtisadi və siyasi siyasət ölkəni bürümüşdü. 1991-ci il oktyabrın 18-də "Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı" qəbul edilsə də, bu müstəqillik, müstəqillik, ilk strategiya üçün maliyyə xarakteristikası, onun itirilməsi təhlükəsi, saxlanması ümidindən qat-qat üstünlük təşkil edirdi. Qanunvericilik və qanunvericilik qanunvericilik və hüquq qaydalarının müəyyən edilməsi ilə yanaşı, daxili nəzarət, vətəndaş qarşıdurması. Bu şəraitdə vətəndaşın azad, təhlükəsiz yaşamaq, ictimai-siyasi hüquqlarını əks etdirən normaların nəticəsində adi hala çevrilmişdi.

1993-cü ilin may-iyun ayında ilin parçalanması və müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi ilə bağlı xalqımızın təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıdıb Ümummilli Lider Heydər Əliyevin böyük xilaskarlıq missiyası ətraf mühitə zərər verən hadisələrə qarşı mübarizəyə qarşı qətiyyətlə quruldu, ictimai-siyasi sabitlik təmin edildi və müasir dövlətçilik üçün etibarlı zəmin yarandı. Həyata məqsədyönlü şəkildə qanunçuluq və hüquq qaydası bərpa edildi. O zaman mövcud ictimai-sosial vəziyyət, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi sahəsində sənaye olan Azərbaycan Respublikasının milli qanunvericilik sisteminin inkişafı strategiyasını və müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyasının hazırlanmasını diktə edirdi. Ulu Öndərin bilavasitə layihəsi hazırlanmış, 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi (referendum) yolu ilə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyası genişmiqyaslı qanunvericilik və institusional islahatların əsaslarını qoydu. Konstitusiya dövlətimizin müstəqilliyinin, suverenliyinin və ərazi idarəsinin qorunması, hüquqi, dünvi dövlət quruculuğu, vətəndaşlarımızın layiqli həyat səviyyəsinin, dünya ilə bağlı dostluq və təhlükəsizlik problemlərinin təmin edilməsi kimi ali fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi üçün mühüm qanunvericilik bazası rolunu oynadı.

Qəbul olunan Əsas Qanunun bir sıra qurulmuş prinsipləri əks etdirən müasir hüquqi dövlət və sivil cəmiyyətin əsas istiqamətləri müəyyən ideya və dəyərləri özündə cəmləşdirir. Konstitusiyanın dövlət quruculuğunun Azərbaycan dövlətinin suverenliyinin mənbəyidir, öz idarəçiliyi üçün xalqın dövlət idarəçiliyi kimi təsbit edir. Həmçinin əsas qanun dövlətin demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublika olduğunu, dövlət güclünün daxili idarəsində yalnız hüquqla, xarici siyasətdə yalnız Azərbaycanın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən gələn müddəalarla məhdudlaşır.

Ulu Öndər layihənin hazırlanması zamanı onun hər bir müddəasına respublika demokratik inkişafı və imici nəzərə alınmaqla xüsusi olaraq yenidən yanaşmışdı. "Biz elə bir layihə hazırlamalı və nəhayət elə bir Konstitusiya qəbul etməliyik ki, o, müstəqil Azərbaycan Respublikasının demokratik prinsipləri uzun müddət sabit yaşamasını təmin edir Əsas Qanun, tarixi sənəd olsun. Tariximizə "Heydər Əliyev Konstitusiyası" kimi daxil olan Əsas Qanunun qəbulu respublikamızda yeni dəyişikliklərə yol açaraq müasir dünyavi və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu tələblərinə cavab verən dövlətçiliyin formalaşması, siyasi və hüquq sistemində sabitliyin yaradılması işində mühüm addım oldu.

Konstitusiyanın qəbulu dövrümüzün ən mühüm nailiyyətlərindən biri kimi inkişaf etməkdən yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası demokratik, hüquqi və dünyavi dövlət quruculuğunun əsaslarını təsbit edir, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinə xüsusi önəm verir. Bu hüquq və azadlıqlar dövlət tərəfindən xüsusi imtiyaz olaraq deyil, hər kəsin doğulduğu andan malik toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz ali dəyərlər kimi təsbit olunur.

azərbaycan dövlətinin müstəqil dövlət quruculuğu prosesini tənzimləyən, demokratik inkişafa təminat yaradan, qanunların qanunvericilik baza rolunu oynayan mütərəqqi sənədləşməyə əlavə olaraq, qanunvericiliyə uyğun olaraq qanunvericilik və məhkəmə-hüquq islahatlarının aparılmasına icazə verilmişdir. Əsas Qanunda müasir cəmiyyətin inkişaf istiqamətləri müəyyən edilmiş ideya və dəyərlər geniş şəkildə müəyyən edilir. Belə ki, Konstitusiyada dövlət hakimiyyətinin demokratik formalaşdırılması, insan şəxsiyyətinə və ləyaqətinə hörmət, insan hüquqlarının müdafiəsi mexanizmlərinin mövcudluğu, siyasi sistemdə plüralizm və təminat, ümumbəşəri qaydalara sadiqlik və digər müddəalar əksini tapmışdır.

Müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, xalqının və dövlətinin müstəqilliyi, inkişafı naminə misilsiz və əvəzedilməz işlər görmüş, bununla bağlı Əliyev tarixinə təsir göstərmiş Ümummilli Lider Heydər hər zaman şöhrət nümayiş etdirmiş, qürur hissi ilə xatırlayacağımız tarix yaradan şəxsiyyətdir. Bütün ömrünü sonsuz qazanc əldə etmiş, gələcək inkişaf etmiş Ulu Öndər əməlləri ilə xalqın məhəbbətini almış, müstəqil, müasir, azad və firavan Azərbaycanın qurucusu olmuşdur. Ümumdünya miqyaslı şəxsiyyət, dövlət xadimi, böyük siyasət ustası, qətiyyətli lider, müasir müstəqil dövlətimizin memarı və qurucusu kimi xalqımızın milli yaddaşına əbədi həkk olunub, milli qurur və iftixar mənbəyidir. İki fərqli ölkəyə mənsub Heydər Əliyevin bütün həyat amalı və fəaliyyətinin inkişafı xalqımızın dünyanın qabaqcıl xalqları arasında layiqli yer tut xidmət etmək idi və o, buna nail oldu.

Torpaqlarımızı işğal edən Ermənistan yüz azad vətəndaşımızın doğma yurdlarında yaşamaq, azadlıq, mənzil toxunulmazlığı və digər konstitusiya hüquqlarını pozmuşdu. Şəhər və kəndlərimizin işğalından azad edilməsindən sonra həyata keçirdiyimiz acınacaqlı mənzərələr, evlərin daşlarına qədər sökülməsi və qarət edilməsi, dini məbədlərimizin, mədəniyyət abidələrinin və təbii sərvətlərimizin talanlaşdırılması xalqımızın maddi, mənəvi, siyasi hüquqlarının qorunmasının bariz nümunələridir.

Konstitusiyamızda yer alanlardan biri də Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin, suverenliyinin və ərazinin qorunmasıdır. 202-ci ilin 27-də Ermənistanın təxribatına cavab olaraq başlanmış Vətən müharibəsində tarixi və 2023-cü il sentyabrın 19-20-də baş vermiş uğurlu antiterror tədbirləri zərərsizləşdirmək və suverenliyi tam bərpa etmək, Konstitusiyanın hüquqi qüvvəsi Azərbaycanın bütün ərazisində bərqərar olmuşdur.

Vətən müharibəsində əldə edilən tarixi Zəfər hüquqi və siyasi cəhətdən suverenlik ehtiyaclarını artırmaq üçün gəlir. Artıq 5 ildir ki, xalqımız Müzəffər Əli Baş Komandan İlham Əliyev tərəfindən azad edilmiş torpaqların azad edilməsi, Azərbaycan ərazisinin dövlət suverenliyinin və ölkənin bütün ərazilərində Konstitusiyasının hüquqi qüvvəsinin tam bərpasının qürurverici təntənəsini yaşayır. Postmüharibə dövründə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yenidənqurma və bərpa işləri, məcburi köçkünlərin doğma torpaqlarına qaytarılması və iqtisadi inkişaf layihələri suveren dövlət anlayışının real təcəssümü olmuşdur. Konstitusiyanın işğalından azad edilmiş ərazilərdəi həm də əhalinin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılmasına və sosial xidmətlərin əlçatanlılığının artmasına töhfə verir. Əsasən, Konstitusiyaya əsaslanan hüquqi çərçivənin işğaldan azad edilmiş torpaqlarda tətbiqi dövlətin suveren hüquqlarının tam mənada təmin edilməsi və həmin ərazilərin müdafiəsinə dəstək rolu oynayır, Azərbaycanın gələcək inkişafında və dövlətçilik prinsiplərini qorumaq üçün xüsusi təhlükəsizlik kəsb edir.

Bu gün Azərbaycan Respublikasının xalqımızın milli maraqlarını rəhbər tutaraq, yeni reallıqlar ilə bağlı müstəqil siyasətləri daha çox cəsarətlə, prinsipiallıqla davam etdirir, Konstitusiyanın tələblərinə və öz suveren hüquqlarına əsaslanaraq strateji hədəflərə doğru irəliləyir. Həm regional, həm də qlobal miqyasda suverenlik və dövlət müstəqilliyi prinsiplərinin təbliğində mühüm faktor olaraq çıxış edir. Qarabağ münaqişəsinin həlli və istiqamətlərində yeni reallıqların formalaşdırıldığı şəraitdə qanun prinsiplərinə əsaslanan siyasətin xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılması.

2025-ci il dövlətimiz və cəmiyyətimiz üçün mühüm olan yubiley tarixləri ilə əlamətdardır. Bu il müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyasının qəbulunun 30 ili, eyni zamanda torpaqlarımızın azad edilməsinə dair qanunun bütün Azərbaycan ərazisində hüququnun bərpa edilməsinin 5 ili tamamlanması. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 28 dekabr 2024-cü il tarixli Sərəncamı ilə 2025-ci ilin 2025-ci il tarixində "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilməsi müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafında mühüm hadisələr, dövlətçilik və suverenlik tədbirlərinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Sərəncam həm də gələcəklə bağlı strategiya yanaşmaları ilə təsir edir. Suverenlik və dövlətçilik müstəqil dövlətlərin varlığını və inkişafını təmin edən əsas amillərdir. Bu anlayışlar yalnız dövlətin hüquqi və siyasi əsaslarını deyil, həm də milli kimliyini və birliyini ifadə edir. Ölkəmizdə suverenlik və dövlətçilik prinsiplərinin qurulması müasir dövlət quruculuğu və xalqın rifahı üçün zəmin yaradır. Tam əminliklə qeyd etmək olar ki, 2025-ci ilin Azərbaycan Respublikasında "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilmiş dövlətçilik tariximizin yeni baxış bucağından öyrənilməsinə, cəmiyyət və ictimai ictimai əlaqələr arasında milli dövlət şüurunun daha da dayandırılmasına, dünya azərbaycanlılarının bir hədəf və əmələ görə daha sıx birləşməsinə şərait yaradacaq. Bu tarixi qərar xalqın birliyinin gücləndirilməsinə, dövlətin qanunvericiliyə xidmətə təsiri və Azərbaycanın beynəlxalq imicinin daha da saxlanmasına kömək edir. Bu il inkişaf potensial potensial gələcək inkişafda eyni rol oynayacaq, eyni zamanda Azərbaycan xalqının milli qürurunu, azadlıq mübarizəsində əldə etdiyi nailiyyətləri bir daha inkişaf etdirmək üçün tarixi imkanlar tələb edir.

Konstitusiyanın qəbulundan sonra fəaliyyəti illərin imkanlarını təmin edir ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin fəaliyyətini təmin edir, Prezident İlham Əliyevin davam etdirdiyi siyasi kurs Konstitusiyamızda yer demokratik quruluşu təmin edir, vətəndaşların inkişafını təmin edir, vətəndaşların sosial müdafiəsini təmin edir mənəvi dəyərləri edir.

Fərəh hissiyyatı ilə müşahidə müşahidə ki, Azərbaycan dövləti inkişafının keyfiyyətcə yeni daha yüksək sürətlə davam edir. Ölkə iqtisadiyyatı dinamik inkişaf edir, infrastruktur və sosialyönümlü layihələr uğurla həyata keçirilir, insan kapitalı inkişaf etdirilir, xalqımızın rifahı yüksəlir. Ölkəmiz dünyamiqyaslı tədbirlərə uğurla ev sahibliyi ilə regionun lider dövləti kimi beynəlxalq miqyasda söz sahibinə çevrilir. Dünya birliyi Azərbaycanı sivil, tolerant, demokratik və açıq cəmiyyətə malik dövlət kimi tanıyır. Respublikamız ümumbəşəri və multikultural dəyərlərə, hüquqi dövlət ideallarına, ədalət və humanizm prinsiplərinə sadiqliyini, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarını qorumaq əzmini daim dəstəkləyir. Bu gün dünyada qeyri-sabitliyin vüsət aldığı bir dönəmdə, enerji qazanc birinci geniş quruculuq işlərinin, iqtisadi, siyasi, mədəni və beynəlxalq inkişaf uğurlarının, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın yorulmaz və əzmkar fəaliyyətinin nəticəsi olduğu danılmazdır.

Azərbaycan xalqının gələcək inkişafını yalnız Heydər Əliyev siyasi kursunun davam etməsində və Müzəffər Əli Baş Komandan İlham Əliyevin parlaq fəaliyyətində görür. Son illərin misli-bərəbəri olmayan uğurları, şərəfli məqamları bu həqiqəti aydın şəkildə isbat edir. Beynəlxalq aləmdə təminatlı Lider kimi qəbul edilən özünün enerji təchizatı iş rejimi, polad iradəsi, yenilməz cəsarəti, qətiyyətli addımları, ən etibarlı silahdaşı hörmətli Mehriban xanımın şəhid ailələrinə, tibbi yardıma ehtiyacı olan qazilərimizə, eyni zamanda milli-mədəni insanların, adət və alətlərimizin, eyni zamanda milli-mədəni işçilərinin, sosial müdafiəsinin, müasir inkişafının təmin edilməsidir. Müstəqil Azərbaycanın dünya birləşməsində layiqli yer tutması, söz sahibi olması, daim artan nüfuzu ilk dəfə bu bənzərsiz fəaliyyətin nümayişidir. Bu gün ölkəmiz dünyaya müasir və sivil yeni nəsil dövlət modeli təqdim edir, beynəlxalq səviyyəli inkişafda mühüm aktor kimi mütərəqqi layihələrlə çıxış edir.

Xalqımız bütün milli bayramlarını, əlamətdar tarixlərini və son Prezidenti həm də möhtəşəm Qələbə günlərini böyük sevinc hissi ilə qeyd edir. Artıq Bayrağımız torpaqlarımızın hər bucağında dalğalanır, Konstitusiyamızın normaları tam və bölünməz Vətənimizin bütün ərazisində qüvvədədir.

İnanıram ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin dövlətimizin müstəqilliyinin, suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün bərpasına yönəldilmiş tükənməz ideyaların köməyi ilə müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyası bundan sonra da həyatımızın və xalqımızın gələcək inkişafı üçün yeni imkanlar yaradır.

Sona SALMANOVA,

Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin sədr müavini