198-ci ilin fevralı və 8-ci ilin fevralında Daşnaq partiyasına qarşı havadarlıq edən erməni lobbisinin yaxınlığında olan Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində və Sumqayıt şəhərində təşkilatçılara, təhrikçilərinə, o zamankı təşkilatçılarına, Mixail Qorbaçova qarşı etiraz mitinqlərinə başçılıq etməkdə idi...

O zaman Heydər Əliyevin sosial müdafiəsindən kənarlaşdırılması, düşünülmüş və planlı şəkildə sıxışdırılaraq kənarlaşdırılması, Azərbaycana rəhbərlik qismində göndərilmiş, milli mental dəyərlərdən uzaq, dövlət idarəçiliyi sahəsində tam səriştəsiz, faktiki olaraq xarici ölkə qarşısında çıxış edən Ə.Vəzirov vəziyyəti nəinki neytrallaşdıra bilir, özünün siyasi kasadlığı ucbatından, özünün siyasi kasadlığı ucbatından. Dahanacaqlısı o idi ki, mitinqlərin şüurlu, məqsədyönlü istiqamət almasına maneçilik törədən və mərkəzin tabeliyində olan xüsusi təhlükəsizlik təşkilatı, bu da onların əlaltıları belə, bu mitinqlərin əsl mahiyyətini bəzi dəyişikliklərə, sabitliyi pozmaq kimi təhlükəli məcraya yönəltməyə nail olurdu. Bir tərəfdən torpaqlarımızın işğalı və öz köhnə dədə-baba yurdlarından qovulmuş həmvətənlərimizin, digər tərəfdən Azərbaycan Respublikası ərazisində öz isti ocaqlarından, ev-eşiyindən didərgin düşmüş qaçqın və köçkünlərin Bakıya pənah gətirmələri, yalnız kənar deyil, demək olar ki, bütün respublikanı xaos vəziyyətinə gətirib çıxarıb.

Müttəfiqlik adı altında-nın idarəsi olan digər respublikalarda da narazılıq getdikcə artırdı. sistem adlanan dövlət artıq çökmək üzrəydi. İmperatorluğun süqutuna əlac tapa bilməyən, bu prosesi daha da sürətləndirən Qorbacov, o boyda çökdüyündən sonra gözündə, özünün böyük hünəri kimi büruzə dünyanın çalışdı və sağlamlığının gözündə bu imici qazanmış oldu. Halbuki, imperiyanın obyektiv sonluğu və aqibəti labüd idi. Əgər Qorbaç guya özünün demokratik idarəçiliyinə malik ola bilərdi, o halda, həmin ərəfədə nə məqsədlə Orta Asiyada, Baltikyanı respublikalarda, Qafqazda, o cümlədən Tiflisdə və Bakıda iri miqyaslı əməliyyatlar törətmək üçün qırğınlar törədiblər? Şübhə idi ki, İttifaqa daxil olan qurğular, elə ittifaqın özünün izniylə geniş vüsət almış xalq hərəkatlarını qan içində boğmaq və xalqın gözünü qorxutmaq təhlükə törətmiş bu aksiyalar zamanı məhsul-nin dağılmasının zərərsizləşdirilməsinə nəzarət etmişlər. Hər halda, Qorbaçov məktəbin-nin süqutunda maraqlı olan bir sıra dövlətlərin nəzərində “demokrat” kimi tanınıb yüksək beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb, qırğınlar törətdiyi və xalqların yaddaşında onun adı qanlı cinayətkar kimi tarixə yazıldı...

Bakı. 1990-cı ilin yanvarı…Torpaqlarımıza Qorbaçov iqtidarının himayəsi ilə erməni hücumlarını davam etdirməkdədir, didərgin və qaçqın sayı gündən-günə artmaqdadır. Azərbaycandan da artıq erməni millətindən olan şəxslər, bəzi hallarda ailələr Bakını tərk etmək məcburiyyətindədir. Azərbaycanlılar ermənilərdən fərqli olaraq, qonşuluqda yaşayan, yaxud tanıdığı erməni kəslərin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə onları dəmiryolu, gəmi ilə üz tutduqları məkanlara sağ-salamat yola salırlar. Mərkəzin xüsusi idarələri, həm onların təhriki ilə həm də diqtəsi ilə törədilən ayrı-ayrı təxribat xarakterli hərəkətlər istisna olmaqla, Azərbaycanda yaşayan başqa millətdən olan heç bir kəsin zorakılıqla, ya məcburi surətdə respublikadan istifadəsinə icazə verilib, həm də onların xüsusi, əmlakına bircə qəsd belə törədilib. Məlum idi ki, torpaqlarımıza hücumlar, onların doğma ev-eşiklərindən qovulub, milli zəmində münaqişənin daha da qızışdırılması və istehsal prosesində münaqişənin həllində... qızışdırıcı, aqressiv nitq qarşıdan gələnlər respublikada vəziyyəti idarə olunmaz səviyyəyə qaldırılmışdır. Kütləvi informasiya vasitələri demək olar ki, fəaliyyət göstərmirdi. Yalnız te- leviziya texniki ilə qismən də olsa məlumat verilirdi. Bu minvalla yanvarın 13-16-sı tarixlərində gərginlik son həddə çatdı. Fövqəladə vəziyyət elan olunacağı barədə söhbət gedir. Yanvarın 16-da Azərbaycanın mərkəzi televizyasında Mos- kvadan gəlmiş Mərkəzi Komitənin katibi və təhlükəsizlik orqan rəhbərləri çıxış edərək bildiriblər ki, fövqəladə vəziyyətin mövcud olmayacağını açıqladılar...

Yanvarın 19-dan-20-nə keçdi, Bakı Şəhər Pro- kurorluğu üzrə növbətçi idim. Prezident gün prezident aparatının qarşısında təşkil edilmiş mitinqləri idarə edir və öz nitqləri ilə artıq xalqın inamını qazanmış bir neçə əqidəsi olan şəxslər kürsüyə çıxıb, cavanları “Bakı Soveti” metrosunun qabağında onları gözləyən avtobuslara “20 yanvar meydanı”na tərəf getməyə səsləyirdilər və birdirirdilər ki, canlı sədd çəkə bilsinlər.

Axşam saat 8-ə yaxın, naməlum təxribat qrupu ilə, o zaman Az.TV-nin enerji bloku partladıldı. Təbii ki, informasiya mərkəzi olan televiziya öz fəaliyyətini dayandırdı. Gecə saat 11 radələrində naməlum şəxs xüsusi rabitə ilə bir neçə dəfə, diktafonla və boğuq səslə elan elədi ki, – “Bakı alışıb yanır, hər kəs öz ailəsi ilə birgə küçələrə çıxsın!” Bu elə bir vaxt keçə bilərdi ki, məhz bu işlərdən sonra şəhər 20 Yanvar meydanı, aeroport, şəhərə giriş hissəsindən, belə ki, dənizdən belə məsafədən başqa kəsilmədən atəşə tutuldu, hərbi qüvvələr tanklarının qabağına çıxan hər kəsin üstündən, avtomatla insanları qıra-qıra şəhərə soxulurlar. Səhərə qədər davam edən bu vəhşilik o səviyyəyə çatdı ki, evlərin pəncərələrini atəşə tutub insanların öz evində belə qəsdinə dururdular. Təcili tibbi yardım maşınları gülləbaran olunurdu...

Yanvarın 20-si, səhər saat 9-da növbətçiliyim başa çatandan sonra Prezident Aparatının qarşısında davam edən mitinqə getdim. Orda təxminən on mindən artıq insan vardı. Öz odlu, kəsərli sözü ilə çıxış edən Bəxtiyar Vahabzadə Sovet İmperiyasını, onun sənədlərini lənətləyirdi, xalqı bu “olum və ölüm” günündə qarşı tərəflərə qarşı sarsılmaz birliyə və mübarizəyə çağırırdı. Elə bu anda Nizami muzeyi və Hüsü Hacıyev küçəsinə küçənin hər iki tərəfində, əllərində avtomat, atəşə hazır vəziyyətdə düzlənmiş, 30-45 yaşları arasında olan, zahirən quldur dəstələrini xatırladan, uzunsaç, saqqallı hərbi geyimli yüzlərlə “əsgər”, işlək vəziyyətdə küçəboyu sıralanmış tank və BTR-lərin nəriltisi altında atəş açmağa başladı. Mitinq alınmasının çox az hissəsi təşvişə düşsə də, onlardan çox az hissəsi təşvişə düşsə də, bəzi hallardan istifadə edərək belə tərpənmədi və yerlərdəki ermənilərin də olduğunu istisna etməkdən “hərbçilər” nifrət dolu baxışlarla həm azərbaycan, həm də rus dilində danışır, “Rədd olun, faşistlər!” deyə hayqırırdılar, sanki ölümdən qorxmadıqlarını göstərdilər.

20 Yanvar hadisələri hər bir azərbaycanlıya təkçə həmin tarixlərdə törədilən kimi qalan cinayətlərlə deyil, həm də ondan əvvəlki dövrlərdən təsirlənən fiziki və mənəvi dəyərlər yaşatdı. Lakin xalq öz iradəsindən dönmədi və keçmiş sovet respublikaları arasında ilk olaraq uzunmüddətli perspektivdən bəri arzuladığı müstəqilliyini reallaşdırdı.

Nəhayət, 1991-ci ildə, “SSRİ” adlanan nəhəng “qurama” axır ki, birdəfəlik çökdü. Müstəmləkə və zindan yaşayan millətlər öz zəncirini qırdı. Lakin açığını desək, bizim ölkəmiz də yenicə azadlıq əldə etmişdi, çünki Baltikyanı respublikalar kimi hələ müstəqilliyə hazır deyildi. Sistem daxilində iqtisadi illərlə mövcud olan biri-birindən asılılıq (halbuki əldə edilə bilən o vaxtkı fikrə görə sovet respublikaları arasında iqtisadi səmərəli müstəqil şəkildə yalnız iki respublika– Belarusiya və Azərbaycanya yaşaya bilər) onu kəsmək, bu qüvvədə olan qanun və müqavilələrin işləməsi həmin respublikaları, o cümlədən bizim ölkəni də aclığa, səfalə surətdə sürüklədi. Azadlıq meydanında gedən kortəbii mitinqlər artıq ölkə sahibinin səriştəsizliyi ucbatından işğal olunmaqda davam edən torpaqlarımızın müdafiəsinə həsr olunmuşdu. Xalqın, millətin vətənpərlik ruhu yüksək olsa da, onun başında duran, düzgün istiqamətə yönəldilmiş idarədən, onu və idarə heyətində ki, yox idi...

1992-ci ilin fevralında demokratiyadan dəm vuran dünyanın gözü qabağında Xocalı soyqırımı törədilib. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə o zaman müstəqil Azərbaycanın ilk Prezidenti kimi tanınmaqda olan Ayaz Mütəllibov vəzifəsindən kənarlaşdırıldı. Bu vəzifə olaraq Əli Sovetin sədri Yaqub Məmmədova həvalə olundu. Təxminən bir ay sonra Azərbaycanın füsunkar guşələrindən biri Şuşa şəhəri, daha sonra da Laçın – erməni faşistiləri tərəfindən işğal olundu...

Hakimiyyətsizliyin, səriştəsizliyin və biganəliyin bir sıra halında olması satqınlığın, tam mənada özbaşınalığın nəticəsi olaraq, mayın 14-dən 15-ə keçən gecə Milli Məclisin liberal iqtisadi inkişafı Ayaz Mütəllibov yenidən hakimiyyətə qayıtdı. Bir gündən sonra meydandakı mitinqlərin təşkilatçısı olan Azərbaycan Xalq Cəbhəsi qeyri-leqitim yolla sürətə nail oldu. Ölkənin siyasi səhnəsində qüvvələr qüvvəsi olaraq, özbaşınalığa və hakimiyyətə qarşı mitinqlərə müqavimət göstərir. Yürüşçülər arasında silahlı şəxslər də gözə dəyirdi. Təxminən axşam saat 7-8 radələrində.Mütəllibovun gücünə bir dəfəlik son qoyuldu. Öz gücünü qorumaq idarə ilə onun cəbhədən geri çagırıb Prezident Aparatı ətrafına topladığı əsgərlər, biznes də onların komandanlığı, o zaman xalqın ümid bəsdiyi Xalq Cəbhəsinə qarşı çıxmadı, odur ki, hər hansı bir qarşıdurma da baş vermədi. Kəskin iqtisadi-siyasi, mövcud vəziyyətində, idarəçilik qabiliyyəti olmayan kadrların mövcud olduğu bir şəraitdə, ölkə təzəcə əldə müstəqilliyini itirmək təhlükəsi ilə bağlı idarəçilik edirdi. Hələ də Mütəllibovun rəhbərliyi olduğu dövrdə özünü qoruyub saxlamaq üçün idarə olunan “Qardaşlıq” Cəmiyyəti adlanan “qoçular” daxil olmaqla, torpaqların müdafiəsi adı altında, DİN-in nəzdində vəziyyətində olan XTPD (Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi), Xalq Cəbhəsindən ayrılmış “Musavat”, “Amip” və digər ictimai qurumlar arasında qeyri-müəyyənlik, olaraqdi. Bu ziddiyyətlər cəbhə zonasına özbaşına yollanan və nəzarət Nazirliyi ilə tənzimlənən mədəniyyətsiz, təlimsiz, təlimsiz göndərilən könüllü dəstələr, heç bir uğur qazana bilməzdi. Əksinə erməni tərəfi, rus hərbçilərinin istifadəsinə və bilavasitə hücumları ilə, heç bir hərbi nizam-intizam edilməməsi üçün kortəbii müdafiəni dəf etdi...

Cinayətkarlıqla mübarizə aparmaq, və bir qayda olaraq, ağır cinayət törətmiş şəxsləri məsuliyyətə cəlb etmək, barələrində saxlamaqla saxlanılan tədbirlər prosesində qanunsuzluqlara məruz qalmaq, hətta özbaşına cinayət törətmiş şəxslərə çevrildi. Arqument də o olurdu ki, “Biz bir-birimizin çiyinləri üstündə hakimiyyətə gəlmişik”. Və yaxud – “filan şəxs mənim qohumumdur, o həbs olunsa, qohum-əqraba yanında, camaat içində nüfuzdan düşərəm”. Belə bəhanələri əldə dəstəvuz edənlərvi cəbhəçilər deyil, onların arasından çıxan, hər biri guya qanun keşiyində vəzifə sahibi olmuş hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri, o cümlədən nazir, icra başçısı, polis idarəsi və daha yüksək vəzifə sahibləri idi. O dövrdə hüquq-mühafizə orqanlarının, MTN Prokurorluğunun, polis orqanlarının peşəkar fəaliyyətinə təsir göstərir, beləliklə, sanki, həmin orqanlarda vicdanlı şəxslərin sayını azaldıb. Belə bir zamanda Prokuror İ.Şirinov məni Gəncə şəhər prokuroru vəzifəsinə təyin etmək üçün Baş prokuroru bildirdi. Azyaşlı övladlarımın Bakıda oxumasını, həyat yoldaşımın burada işlədiyini gətirərək, Gəncəyə getmək imkanımın olmadığını dedim. Bir neçə gün sonra Prezident Aparatından məni Prezidentin iqamətgahına dəvət etdi. Fikrim o idi ki, Gəncəyə təyinatımdan söhbət gedəcəksə, imtina edəcəyəm. Qəbul otağına daxil olmağımla köməkçi prezidentin məni gözlədiyini dedi. Kabinetin lap girəcəyində məni çox sadə və köhnəlmiş idman paltarında olan Prezidentin özü qarşıladı, əl verib görüşdükdən sonra oturmağa yer göstərdi. Masa arxasında mənimlə üzbəüz əyləşən Prezidentin bir tərəfində Baş prokuror İxtiyar Şirinov, digər tərəfində Dövlət katibi Pənah Hüseynov oturmuşdu. Yaşlı bir qadın padnosda çay gətirdi. Prezident armudu stəkanlardan birini mənim qarşıma çəkdi. Məqsədyönlü olsa belə nümayiş etdirilən bu ehtiram qarşısında, başqa tərəfdən belə vəsilə olaraq dəstəklənməsinim bu təklifdən necə seçildiyini düşünürdüm. Mənim bircə anlığa getdiyimi görən Prezident, aralığa çökən ani sukutu pozdu, işlərimin necə getdiyi, şəhərdə baş verənlərin dinamikası-azalıb-çoxalması, daha sonra inkişaf sürətləndirici prokurorluq, işçilərinə ehtiyac olduğuna dair, bir fikirlə, əsas mövzuya keçid dayanıqlılığına toxundu. Mən də cavabında, şəhər prokurorunun əməliyyatı və idarəsinə nəzarəti həyata keçirən kömək olaraq, bu ehtimal bir sıra müşahidənin mümkün olduğunu göstərdim. O hansı məlumatların mövcud olduğu maraqlandırılmadan, araşdırmaların yenicə bərpa edilmiş müstəqillik dövrünə xas olduğunun təbiiliyini qeyd etdi. Əlavə etdi ki, imkanlarda müstəqilliyimizin qorunması, dövlətçiliyimizin bərqərar olması – ən vacib vəzifələrdən biridir, Gəncə kimi Azərbaycanın ikinci və böyük strateji təhlükəsizliyi kəsb edən yüksək inkişaf mövcuddur. Və qərara alınıb ki, Gəncə şəhərinin prokuroru vəzifəsinə..məni təyin etsinlər... Mən cinayət susdum,belə bir tərzdə və şəraitdə bu təklifdən imtina etmək o qədər də asan deyildi. Problemli şəhərə getməkdən imtina həm də acizlik və ya qorxaqlıq əla sayıla olduğundan, ehtiyat və ehtiyatlı olaraq Gəncə, “Mən bu vətənin əsgəriyəm” dedim, hazırlaşmaq, işə yarayan hər şeyi samana salmaqdan 3 gündən sonra. Görüşüb ayrılanda 10-12 gündən sonra özünün də Gəncəyə gələcəyini və geniş müzakirələr aparacağını bildirdi, mənə uğurlar arzuladı...

12.02.1993-cü il tarixdə Gəncə dövləti və idarə heyətinin idarə olunması ilə bağlı Prezident çıxış etdi və mənə də söz verdi. Bu elə bir dövr idi ki, Gəncə şəhərinin axşam saat 6-dan sonra küçəyə belə çıxmağa ehtiyat edirdi. Günün günorta çağı, gecə səhərə qədər odlu silahlardan, avtomat tapançalardan açılan atəşlər ara vermirdi. Gəncə yaxınlığında rus generalı Şerbakın komandanlığı altındakı hissələr üzrə avtomobil zabitləri müxtəlif markalı silah satışını açıq-aşkara çıxarırdılar. 709 saylı hərbi hissənin saxlanması və saxlanması ilə bağlı hərbçi və qeyri-hərbçi, Gəncə kəşfiyyat məlumatları mövcuddur. göstərirdilər. Artıq “709”-la idarəyə girmiş dövlət və hakimiyyət orqanlarında vəzifə daşıyan-ayrılıqda olan şəxslər də siyasi qurumlar da dövlətin zəifliyindən, gücdən öz yaranmış ziddiyyətlərdən istifadə edilə bilər,onlara qoşulmuşlar. Nəhayət general Şərbakın tabeliyində olan zabitlər və əsgər silahlarının çoxunu satmaqla, bilə-bilə Azərbaycanın parçalanmasında maraqlı olan nankor köməyin “dəyirmanına su tökməklə” Azərbaycanı tərk etmək. Baş prokurora, Respublika prokuroruna, Prezident Aparatının səlahiyyətli struktur rəhbərlərinə, respublikanın müstəqilliyinə və idarəsinə yaranan ciddi təhlükəsizlik tədbirləri haqqında məlumat, Gəncəyə gələn dövlət 709 saylı hərbi hissənin iclasları ilə bağlı etibarnamə ilə təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyətini dayandırdı.

709 saylı hərbi hissə ilə 709 saylı hərbi hissəyə yenidən baxmaq Bakıdan gələn sonuncu heyətə xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı Gəncə və onun ağsaqqal kimi yanaşdığı Tofiq Bağırov və Daxili İşlər Naziri İsgəndər Həmi- dov daxil idi...

Dövlətin tam vəzifəli şəxsləri 709 saylı hərbi hissənin əlavələri ilə əlaqə saxlamalı idi. Düz gecə yarısı Surət Hüseynovla görüşmək imkanı yaradır. Bu zaman bizi Gəncə şəhər Mühafizə idarəsinin və Gəncə şəhər dövlət avtomobil müfəttişliyinin rəisləri ilə birgə müşaiyət edirdi. Küçə qapısından idarə olunan həyət boyu, əli avtomatlı maşınçılar düzülüşdü, tank və BTR-lər işlək vəziyyətdədi. İçəri girən kimi Surətin yanında peyda olan Rəhim Qazıyev İsgəndər Həmidova söz ataraq, – “Bu yetimdən nə istəyirsiniz?” deyərək Surəti göstərdi. İsgəndər də ona xas tərzdə “yaxşı eləyirəm, sən kimsən,burda nə işin var?” onun cavabını qaytardı. Məlum oldu ki, Rəhim Qazıyevin əsas əsası, danışığın sabit istehsalna maneçilik törətməkdir. Vəziyyətin gərginliyini və ciddi təhlükəsi ilə əlaqədar olaraq İsmayıl Şıxlı istehsal etməxsus alicənablıq və səbrlə mübahisəni davam etdirməyə meylli olan hər iki tərəfi oturtmaq üçün sakitcə –“Biz bura eləməyə yox, barışığa gəlmişik. İsmayıl müəllimin həqiqətən də ibrətamiz ifadələrini dinləyən Surət Hüseynov torpaq zəbt olunmasını inkişafın əriştəsizliyi ilə bağlı problemlərimiz olduğunu, dövlət idarəçiliyinin lazımi səviyyədə olduğunu bildirdi. Daha Tofiq müəllim də belə vaxtda birləşməyin vacibliyi, birisi ilə deyil, ümumi mövqedən müdafiəmizə qarşı vuruşma zamanı yetişdiyini...

Hərbi hissəni tərk edərək ümumi razılıq, barışıq əlaməti olaraq, dədə-baba qaydasında qurbanlar da kəsildi. Lakin bu bəzi yerlərdə ki, Sur Hüseynova yox idi.

...Mayın ortalarından idarə olunması, dövlət idarəçiliyi ilə bağlı təhlükəsizlik tədbirləri naminə, hədə-qorxu ilə Gəncə şəhər icra hakimiyyətinin qarşısına silahlı zirehli hərbiçilərin düzülməsi qurulmuşdu, hansı ki, real vəziyyətlə uzlaşmırdı. Əksinə, heç bir zərər kəsb etməyən bu mənada tədbir daha təsirli silahlarla yaraqlanmış qarşı tərəfi labüd qarşıdurmaya hazırlaşmağa sövq edirdi. Bu barədə öz tərəfimdən yuxarı orqanlara, o cümlədən Baş prokurora bildirsəm də heç bir nəticə olmadı.

    Məsələnin çətinliyi bir də ondan idi ki, mənim şəhər prokuroru kimi, və ya əlahiddə olaraq hərbi əməliyyatçı olan qanuna zidd hərəkətlərə nəzarət, onun hər hansı qanuna zidd hərəkətlərə nəzarət etmək, onun hər hansı bir qanuna zidd hərəkətlərinə nəzarət yox idi. Bu hüquq müdafiə qanunlarının icrasına nəzarət, aidiyyatı üzrə, Gəncə şəhərində, həmin şəxs o 709 saylı hərbi hissənin ərazisində, prokuror Baş prokurorun və Respublika Hərbi prokurorunun tabeliyində olan Gəncə şəhər Hərbi prokuroru, onun cinayət təşkilatı ilə təmin edilməli idi. Şəhər prokuroru olaraq mənim hərbiçilər hər hansı bir hüquqi-prosessual ölçü götürməyimə qanun yol vermirdi. Əksər, mən qanunla tutulan nəzarətlərimi aşmış, onlardan kənara çıxmış olardım. Buna baxmayaraq, şəhərdə sabitliyi pozan, o əlavə olaraq silah və iznsiz gəzdirən, 709 saylı hərbi hissəyə mənsub çoxlu sayda cinayət işi başlanaraq qısa müddət ərzində Gəncə şəhər hərbi prokurorluğuna təqdim edilib. Hərbi ittiham qaydasında qanunla lakin nəzarətdə saxlanılan prokurorluq nəzarəti altındadır, əsas və qaydada həmin şəxslər həbsdən azad edilir, cinayət işlərinin icraatına xitam verilir. Bu barədə Respublika Hərbi Prokurorluğunun xəbəri vardısa da, nəzarət olan nəzarət nəzarət altına alındı. Əks, barə həbs qəti imkan tədbiri seçilmiş, axtarışda olan şəxslər çox 709 saylı hərbi hissədə özlərinə sığınacaq tapırdılar.

   İyunun 1-də xidməti otağında olarkən məlumat daxil oldu ki, Baş prokuror, Milli Nazir və bir sıra məsul vəzifə daşıyan şəxslər Gəncədədir və onlar MTN-nin binasında yerləşiblər. Dərhal MTN-nin Gəncə şəhəri üzrə şöbəyə zəng vurdum. məlumatın doğruluğu silindi. Baş Gəncəyə gəlişi barədə məlumat verməməsi və şəhər prokurorluğuna deyil, prokuror MTN şöbəsinə getməsi məni narahat etdi.Onun digər hüquq-mühafizə orqan rəhbərləri ilə birlikdə öyrənilməsindən sonra, prokurorluğa gəlməsi – buna əsas səbəb olaraq düşündüm. İ. Şirinov mənimlə telefon əlaqə saxlamadan sonra mən onun yanına getdim və İ.Şirinovla söhbət əsnasında ki, hərbi təhlükəsizliklə bağlı məxfi xarakterli kompleks yoxlama və şəhər prokuroru kimi mənim bu işə, qarışmağa icazə verməməyə... İş yerindən qayıdandan sonra Baş prokurorun şəhər prokurorluğuna gəlməməsi kabinetlərdə müzakirə mövzularına çevrilmişdi. Axşam saat 9-a qədər kollektivlə birgə iş yerimizdə olduq. Evə gedəndə yenə yolüstü MTN-nin şöbəsində İ.Şirinovla görüşdüm və bir ondan şəhər prokurorluğuna hər hansı bir tapşırığın olub-olmayacağını soruşdum. O da bir daha narahat olmamağı tapşırdı.

    Səhər tezdən iş yerinə yetirilmiş tələsdim və elədən kimi prokurorlardan biri maşın mənə məlumat verdi ki, Baş prokuror İ.Şirinov və onunla birlikdə Bakıdan gələn vəzifəli şəxslər hərbçilər tərəfindən həbs olunub və onlara 709 saylı hərbi hissəyə aparıblar. Məlumatı dəqiqləşdirməklə xidmət mərkəzinə qalxdım və nəzarət polisi ilə əlaqədar olan telefonun götürülməsi ləğv edildi. Qarşı tərəfə qaldıran səsi mənə tanış gəlmədi, kiminlə danışdığımı soruşdum. Bildirildi ki, danışan polis vəzifəsini icra edən İlqar Səfixanovdur. Mən ondan polis müdiri Hacıağa müəllimin harda olduğunu soruşduqda, o dinmədi və boğuq səslə dedi ki, hazırda o burda deyil. Mən vəziyyətin çox və gərginliyini təcili olaraq şəxsi heyətə toplamaq barədə göstəriş verdim. Şəhər İcra Hakimiyyətinə Kəpəz rayon icra başçılarına telefon etsəm də, heç kimi və müalicə tapmadım. Otaqdan çıxarıb polis idarəsinə getməyim barədə qərar qəbul etdim. Və gecikdirmədən prokurorluğun bir neçə işçisi ilə birlikdə şəhər Baş Polis İdarəsinə gəldik. Polis rəisinin kabinetindən pilləkənin hər iki tərəfində hərbi geyimli, əllərində avtomat silahlar tutan şəxslər düzdü. Özünü İlqar Səfixanov kimi təqdim edən şəxs bizi qapıda qarşıladı. Söhbət vaxtı məlum oldu ki, polis rəisi, MTN şöbəsinə daxil olan Bakıdan gələn vəzifəli şəxslər, o cümlədən MTN-in xüsusi təyinatlı dəstəsi 709 saylı hərbi hissənin əsgər və zabitləri həqiqətən də mühasirəyə alınaraq həbs olunublar və hərbi hissələrə aparılıblar. Polisin şəxsi heyətini hazırda “709”un işçiləri əvəzləyir və həbs olunanlar Sur Hüseynovun tabeliyindədir. Səfixanovun özü də sonuncunun göstərişi ilə polis rəisi vəzifəsini icra edir...

İ.Səfixanov etibarilə etibarilə mədəni, abırlı anlaqlı bir şəxs istifadə etməkdən ona izah etməyə çalışdım ki, o öz hərəkəti ilə ağır bir cinayətin idarə edilməsinə çevrilir. Ona bildirdim ki, bu hərəkətlərindən vaxtında geri çəkilməsi, onun məsuliyyətindən yaxa qurtarmasına əsas ola bilər. əksinə cürsə ola bilsin biz onunla görüşməli olaq. Səfixan başını qaldırıb nəsə demək istəsə, “Bunu tale göstərər” deməklə hərəkətləndi və biz onunla ayrıldıq. Polis İdarəsindən istifadə cavab otağıma girən kimi bir Gəncə şəhər və rayonların rəhbərləri ilə əlaqə saxlamaq saxlam, ancaq xərcim baş tutmadı, heç biri vermədi...

   Mən Gəncə yeni təyin olunan ərəfədə MTN-in Rabitə idarəsinə işçi şəxs şəxs Çaykənd əməliyyatı olar qardaşının telefonunda səmərəli vaxt məsuliyyətə cəlb edilməsi ilə bağlı qəbul edilmiş, o zamankı mürəkkəb vəziyyətdə olanları daha etibarlı aparatlarla əvəz etmiş, həm də “ВЧ” kabel xətti ilə məxfiliyin qorunmasını tam təmin edən bir telefon rabitəsi qurulmuşdur. Telefonla Prezident Aparatının rəhbər vəzifəli şəxsləri ilə əlaqə saxlamaqla yanaşı çıxdı. Onlardan yalnız biri cavab verdi. Baş vermiş hadisələr haqqında məlumat vermək istəsəm də, həmin şəxs cavabında bildirdi ki, Aparatda bundan hər kəs məlumatlıdır və xahiş etdi ki, elə hesab eləyim ki, onunla bu barədə heç bir danışıqımız olmayıb...

   Mən kollektivi yığıb fakt üzrə cinayət işi başlamaq barədə göstəriş verdim. Eyni zamanda saxlamaqla, həbs olunan şəxslərin azad edilməsinə yönəldilmiş tədbirlərlə mübarizə, mənə qoşulan bir neçə vasitəmla birgə,xidməti maşında 709 saylı hərbi hissəyə icazə verildi. “709”-un həndəvərindən və ondan sonra, yenə həyət boyu əsgərlər düzülmüşdü. Tanklar işlək vəziyyətdəydi, sanki “hücum” komandasına bənd idilər. Maşınla avtomobil hissələrinin həyətinə daxil olduq, hər iki tərəfdən silahlılar dayanmışdı. Biz Surət Hüseynovun olduğu kabinetə yaxınlığında qapının üstündə dayanan, sonradan şəxsən tanıyacağım Əli Ömərov və Nüsrət Budaqov bizim kimliyimizi güclü ki, bildiklərindən “Nə məramla” ağzımızdakı soruşdular, mənsə cavabında əsəbi halda dedim: “hələ bir soruşursunuz nə məramla?!” Bundan sonra onlar Surət Hüseynovun hazırda “presskonferensiya” (mətbuat konfransı) iclası, onun otağı ilə üzbəüz qapısı açıq, diva- rında “komandir El Əliyev” yazan otağı göstərdilər və bir neçə dəqiqə işıqlandırdıqlarını bildirdilər. dedilər ki, təsir kimi qəbul edəcəklər. Biz koridordan otağa keçdik və üstündən bircə dəqiqə keçdi, qapını əli avtomatlı maşınlara baxa bilmədi. Bundan sonra girov saxlandığımız otağa daha bir neçə nəfər MTN-ni də gətirdilər. Onlar gün axşama yaxın mənimlə gələn prokurorluqları buraxdılar. Bə- yan almaq ki, atışma başa çatanadək mənim də daxil olduğum girov götürülən şəxslər buraxılmayacaq.

    709 saylı hərbi hissənin Surət Hüseynov tərəfindən təyin olunmuş saxlandığı Eldar Əliyev həmin axşam otağa gəlib görüşdü. Bu şəxslər Əliyevdar idi ki, Gəncəyə təyin olunduğum ilk günlərdə, hazırda araşdırmadığımdan biri, onu qəbul etməkdən məndən xahiş etmişdi. Qəbul elədim. Onda E.Əliyev bildirmişdi ki, müharibə müharibəsi veteranıdır, yüksək rütbəli zabitdir. Onun əməliyyatları təmin edilməsinə köməklik göstərim. Bu məqsədlə Nəzarət Nazirliyinə müraciət təklif təklif etsəm də, o bunab qədər artıq Nazirlikdə olduğunu və ixtisasına uyğun əməliyyat rütbəli işə qəbul etmədiklərini söy-lədi. Dövlətə itaətsizlik imkansızlıq 709 saylı hərbi hissəyə qoşulma ehtimalının üstündən işləmək elə onda Gəncə şəhər idarəsinə zəng vurdum və Eldarın şəhərinin mülki müdafiəsində gərəkli olmaq təklif verdim. Eldar mülki müdafiə qərargahına rəhbər təyin olundu. Sonradan “709”-a gəlib necə komandir olması barədə sualıma Eldar Əliyev cavab verdi ki, həqiqətən qısa müddətə o mülki müdafiə sahəsində çox cüzi bir əmək haqqına işləyib. Lakin “709”-un komandanlığı ona həmin cüzi maaşdan 10 dəfədən çox əmək haqqı ilə hazırda tutduğu vəzifəni təklif edir və ailənin maddi sıxıntısı onu “709”-dan gələn təklifə razılıq verir. Onu da əlavə etdi ki, o hərbi hissədəki əsgərlərdir və yalnız təlimlərdə iştirak edir. Onun idarəetmə və idarəetmə idarəsinin yoxluğu, hər hansı qərarın qəbul edilməsində iştirakını istisna edir.  Onun fəaliyyəti yalnız S.Hüseynov tərəfindən verilmiş əmrlərin icrası ilə bağlıdır...

    İki gündən sonra məlum oldu ki, S.Hüseynov onun mühafizə dəstəsi 709 saylı hərbi hissənin içərisindən çıxaraq əvvəlki rus hərbi birləşmənin yerləşdiyi qərara və köçüb. Hərbi hissədə qalanlar yalnız əsgərlər, bir bölmə və tağım komandirləri olan zabitlər, onlarla yüzlərlə girov saxlanan şəxslərdir.

Müstəqil dövlətçiliyi qoruyub saxlamaq başlanmış olan vətəndaş müharibəsinin artıq xilas olması, Azərbaycanı parçalanmadan xilas etmək, bu və ya digər tərəfdən zərərsiz torpaqlarımızı saxlamaq israrlı olması, hər bir vicdanlı azərbaycanlı kimi mənim də əsəblərimi tarıma çəkmişdi. Hərçənd ki, Hərbi hissədə girov saxlanılan yüzlərlə, o cümlədən mənim özümün taleyi sual altında idi. Barəsində mənim tərəfimdən həbsdən qəti imkan tədbiri seçilmiş “Zobik” ləqəbli və onun kimi onlarla cinayətkar ünsür heç bir günahı olmayan insanların həyatı üçün təhlükə mənbəyi idi...

    Ölkənin qurtulduğu bu bəladan maşının yolu çox çətin və mürəkkəb idi. Düşüncə, ümidlər yalnız bir ölkəyə, yalnız bir şəxsə, tək bir insana bağlanırdı ki, yalnız o şəxs öz zəkası, müdrik siyasət və yenilməz cəsarəti ilə ölkəni, xalqı rastına çıxmaq bu bəladan xilas olmaq naminə, yenicə pöhrəkdə olan dövlət müstəqilliyini qorumaq üçün xilas yolunu düşünüb-daşına bilər. O zamankı vəziyyətdə, yağı zərər, daxili mənfur güclər güclün zəifliyi, səriştəsizliyə nisbətdə çox fəal, çevik və güclü təsir qüvvəsinə malik idi...

   Nəhayət xalqın intizarla gözlədiyi, ümid yeri olan Heydər Əliyev 09.06.1993-cü il tarixdə (onlarla gün tariximizə qızıl hərflərlə yazılmalıdır). Xalqın tələbi və xahişi ilə Bakıya qayıtdı. Vəziyyətlə olandan 4 gün sonra tanış olmaq üçün dəfə risk ataraq Gəncəyə gəldi. Elə həmin gün 709 saylı hərbi hissəyə yollandı, dağıntıları, qardaş qırğını düzəldən törədilənlərə ürək ağrısı ilə baxdı. Məhz həmin vaxt girovluqda olan şəxslərin azad edilməsinə şərait yarandı və biz hissəni tərk etdik. Hadisələr ərəfəsində yüzlərlə insan, o əlavələr, polis işçiləri, vəzifəli şəxslər səlahiyyətsizliyə görə, tam hüquqlu həbsdə saxladılar. Vətən, xalqına sadiq neçə-neçə ləyaqətli və prinsipial insanlar – prokurorluq, polis, və digər dövlət-hakimiyyət icrası həmən başsızlığın qurbanı oldu. Azərbaycan xalqını zülmət və zillətdən, cəhalət dünyasından işıqlığa çıxaran Heydər Əliyev zəkası ölkəmizi açıq-aydın uçurumdan, – vətəndaş müharibəsindən xilas etdi...

    Mən girov saxladığım günlərdə Gəncənin keçmiş dəmir-yol prokuroru işləmiş, birinci və sonuncu dəfə Surət Hüseynovun kabinetinin qapısı ağzında gördüyüm Əli Ömərov Gəncə şəhərinin, yəni mənim xidməti kabinetimi zəbt özünü prokuror şəhər prokuroru elan etmişdi. Fəaliyyət proseslərində qoruyucu vasitə kimi şəhər icra başçısı vəzifəsinin şəxsi icraçısı həvalə edilmiş “ Vaqif” adlı şəxs iştirak etdiyim yerə – qaynatam qaynagilin evinə zəng vuraraq İcra Hakimiyyətinə gəlməyimi xahiş etdi. Mən də maraqlı idim ki, özbaşına zəbt edilmiş xidməti otağıma komissiyanın lazımi şəkildə daxil olum. Ona görə də səhərisi gün Gəncə şəhər İcra Hakimiyyətinə getdim və başçı vəzifəsini icra edən Vaqif müəllimlə tanış oldum. İnsafən o məni qoruyub saxladı və söhbət zamanı, özüm və fəaliyyətim haqqında yalnız bir neçə hissədən əldə edilən məlumatlarla bağlı məlumatı var. Xahişi bu oldu ki, mən prokuror vəzifəmin icrasını davam etdirdim və şəhərdə baş verənlərə, özbaşınalığa, hakimiyyətsizliyə qarşı birgə mübarizə aparaq. Səhv etmirəmsə, həmin gün cümə axşamıydı. Vaqif müəllimə dedim ki, hazırda Gəncədə qalmağımın yeganə səbəbi xidməti otağımın özbaşına zəbt edilməsidir. otaq otaqdakı sənədlərimin, xidməti silahımın saxlanması ilə bağlı məlumat yoxdur. Odur ki, Respublika Prokurorluğunun idarə edilməsi ilə bağlı komissiya yaradılsın, araşdırma aparılması fakta hüquqi verilsin. Biz həftənin birinci gününə razılaşdıq ki, hər bir ikimizin səyi ilə belə bir komissiyanın qurulmasını təmin et...

   ...Həftənin şənbə günü məlum oldu ki, icra başçısı vəzifəsini icra edən Vaqif müəllim S.Hüseynovun sağ əli sayılan və həbsli axtarışda olan “Zobik” ləqəbli Ruslan tərəfindən öz xidməti kabinetində qətlə yetirilib. Vaqif müəllimin mühafizəçisi də öz növbəsində “Zobik”i güllələyib öldürüb və o da hadisə nəticəsində qaçanda Zobikin də cangüdəni onu yaralayıb...

   ...Bundan sonra, Surət Hüseynovun baş nazir Əli Ömərovun baş prokurorluğuna təyin edilməsi, hüquq pozuntusuna, cinayətlərin ör-basdır edilməsinə şərait yaratdı. Onlarda belə yüksək səviyyəyə çatmağa heç bir potensialın olmaması, Heydər kimi Şəxsiyyətlə guya çiyin-çiyinə işləməsi, qanunlara müəyyən fəaliyyət göstərməsi – müəyyən ki, qeyri-mümkün idi. Heydər Əliyev başa düşürdü ki, onların bu təyinatını xalq düzgün anlayır və inanır ki, xalqın, millətin mənafeyinə, onun iradəsinə xidmət göstərən heç bir kəs onun hakimiyətində təmsil oluna bilməz. Tarix göstərdi ki, onların hər biri öz fəaliyyətlərində yol verdikləri yarıtmazlığın nəticəsi olaraq öz-özlərini ifşa etmək...

   ...Əli Ömərov Baş prokuror təyin olunanda düşündüm ki, uzun müddət ərzində çalışdığım, mənə doğma kollektiv olan bu orqandan uzaqlaşdım. Eyni zamanda onu da dərk edirdim ki, Ömərovun iş metodları və şəxsi idarə etmək səlahiyyəti olan vəzifə ilə mütənasibdir. Onun DİN-nin köməkçisi Eldar Həsənovla birgə Amerikaya səfəri və bu səfərdən qayıdandan sonra sonuncunun Baş prokurorun vəzifəsinə təyinatının vəziyyəti dəyişəcək. Nəhayət tabeliyində işləyən rayon prokurorunun dövlətə itaətsizlik nəticəsində bir dəstə şəxslə Baş prokuror Əli Ömərovu öz xidməti otağında döyüb nəzarət və işgəncə verməsi onun, törətmiş olduğu zərərliliklərin, özbaşınalıqların və obyektsizliyin obyektiv olduğunu sübut etmirəm ki, özü də anlayır...

Onun Baş prokuror olduğu mən bir qərarda qərarlı oldum. Bu müddət ərzində Azərbaycan Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin təklifi ilə həmin fakültədə dərs dedim. Qanunla saxlanılan idarədə başa çatdıqdan sonra Bakı şəhər prokurorluğunda DİO-ya nəzarət şöbəsində çalışdım...

    Baş prokurorluğa hücumdan sonra, təbii ki, Əli Ömərov öz vəzifəsində qalmağı öz mənliyinə rəva bilsə də, onun kə-narlaşdırılması nəinki qanunauyğun, həm də labüd idi. Pro-kurorluğun iş üslubuna fəaliyyətlərinə tam bələd olmayan, lakin yüksək səviyyəli polis olaraq prokurorluğun da fəaliyyətini bu enerji qurmağa çalışan Eldar Həsənov nəhayət və çatmaq zirvəyə qaldırdı. Onun iti yaddaşı, insanlarla, o əlavə işdaşlarla məqsədyönlü, də diplomatik davranışı, öz həm yaxşı işləməyi planlaşdırmaq müddətində Baş prokuror vəzifəsini lazımınca yerinə yetirməyə imkan verdi.

   Onlar ərəfədə Azərbaycanda yeni qanunlar hələ ki qəbul olunmamışdı. Köhnədən qalma qanunları artıq gücdən düşmüşdü. Digər tərəfdən yox yerdən qondarma “Talış-Muğan respublikası”nın layihələri və təşkilatçıları peyda olub, bu problemin həlli Heydər Əliyevin öhdəsinə düşmüşdü. Respublikanın Şimal zonasında başçılıq edən milliyyətçi “Sadval” təşkilatı da uğurlu və çətin inkişaf etməkdə idi. Bu elə bir dövr idi ki, qonşu və doğma olan ayrı-ayrı dövlətlərin, o cümlədən qardaş Türkiyə də bir sıra yüksək vəzifəli şəxslərin müstəqil bir dövlət olaraq gələcəyinə inanmırdılar. Ölkə iqtisadiyyatı çökmüşdü. Ona görə də yataqlarının işə salınması, iqtisadi iqtisadi münasibətlərin qurulması, iqtisadi sabitliyin bərqərar olması naminə xarici xarici səhmdarların Azərbaycana cəlb edilməsi vacib şərtlərdən idi.

    Lakin cəbhədə yaranan enerjisizliyin, torpaq işğalının qarşısının alınmasına, torpaq işğalına sədd çəkməyə qadirdir. Təbii ki, bütün bu problemləri həll etmək, sabitliyi təmin etmək üçün ilk növbədə atəşkəsə nail olmaq vacib idi. Heydər Əliyevin layihələri ilə bu taleyüklü problem öz həllini tapandan sonra neft sahəsində böyük və nüfuzlu beynəlxalq investorların köməyinə ehtiyac özünü biruzə verdi. H.Əliyevin gərgin əməyi və dərin siyasəti bu məsələ də ilk olaraq, vaxtında öz həllini tapmış oldu. Ölkənin bütün sahələrində iqtisadi islahatlar və görülən işlər nəticəsində, qısa bir müddətdə Ordu quruculuğuna başlandı. Lakin xarici və daxildə təsirli qüvvələr müxtəlif vasitələrlə Heydər Əliyevi uzaqdan uzaqlaşdırıb...

   Ölkədəki qeyri-stabil vəziyyəti sabitləşdirmək, qanunsuz silahlı birləşmələri zərərsizləşdirmək, təxribatların və başqa başqaluqların qarşısını almaqdan ötrü qanun qüvvəsi aktlar qəbul edilib. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə belə bir normativ xarakter daşıyan 16.08.1994-cü il tarixli “Cinayətkarlığa qarşı mübarizə və hüquq qaydasının təmin edilməsi” qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hüquqi cəhətdən imkan yaratdı ki, cəmiyyətdə az qala addımda rast gəlinən cinayətkarlıq və özbaşınalıqla mübarizə gücləndirilsin.

   02-04 oktyabr 1994-cü il hadisələrini çıxaran, özbaşınalıq, və itaətsizlikdən sonra H.Əliyev gücün devrilməsinə qarşı ayrı-ayrı qrupların, eyni məqsədlə həyata keçirilən əməliyyatlar nəticəsində əmələ gələn formalaşdırılması nəzərdə tutulur.

   Prokuror silahlı hücum və Baş prokurorun nəzarəti altında olan şəxslərə qarşı XTPD sənədlərinin və cinayətlərin törətdiyi cinayətlər törədilib. Elə idarə etdi ki, H.Əli yaradıldı ki, H.Əliyev guya cinayətkar qruplaşmadan idarə edərək, onları cəzalandırmağa cəsarəti çatmadı. H.Əliyev o günə saata qədər sə strukturu göstərdi ki, rəsmi olaraq XTPD-nin quruluşu kimi fəaliyyət göstərməli olan saat 1-12 radələrində 8-ci km qəsəbəsində qərarga- hından çıxış edərək, Prezident Aparatına tərəf hərəkətə keçdi. Məhz bu ərəfədə H.Əliyev televiziya ilə xalqa müraciətlə yaranmış, fövqəladə vəziyyətlə bağlı məlumat verdi və dövlətimizin müstəqilliyini, Prezidentinin qorunmasını, sabit həyat həyatının qorunmasını təklif etdi. Onun gecə bu çağırışdan heç bir saat keçmədi ki, artıq artan insan Prezident Aparatının qarşısına toplaşdı.

   Ən acınacaqlı və çıxılmaz vəziyyətdə xalqının səsinə səs verərək, ölkəni vətəndaş müharibəsindən, aclıqdan və qırğınlardan xilas olan Ulu öndəri qədirbilən xalqımızı nəinki müdafiə etdi, eyni zamanda qarşı tərəfi xalq qarşısında tutduğu mövqeyə görə üzr istəmək məcburiyyətində qaldı. H.Əliyev bir daha məhəbbət və şücaət gördü və törətməklə onların günahından keçmişin məzəmməti ilə xalqla bağlı...

   Türkiyənin bir sıra ictimai-siyasi dərnəkləri və təhlükə- sizlik orqanlarla bağlı XTPD-ni güc qurğusu elə əl-ələ al-maqda maraqlı idi.Sabiq Prezident Ə.Elçibəylə mübarizənin H.Əliyev tərəfindən yenidən təftiş edilməsi, fəaliyyətini dayandırması, Azərbaycan dövlətinin özünü idarə etməsi hüququnun müdafiəsi ilə əlaqədardır. daha sərfəli idi. Ə.Elçibəyin Prezidentliyi dövründəki Hökumət evində (TİKA) “Türkiyə iş birliyi” deyilən bir qurum artıq fəaliyyətə başlamışdı və məqsədyönlü iş aparılmışdır. Bu məqsədlə İstiqbarat təşkilatının ən yüksək vəzifəli şəxsləri qurama ad və soyadlar altında Bakıya gəlir və XT- PD-nin birləşmələri ilə,eləcə də Heydər Əliyev gücünə müxalif qüvvələrlə məxfi görüşlər etdilər. Rövşən Cavadov və bu qəbildən qeyriləri Türkiyəyə gedib-gəlir, ordakı yüksək siyasətçilərdən və generallardan məsləhətlər alırdılar. Həmin o zamanki görüşlərimizdən bəziləri R.Cavadovun onları təşkil edir, qabağa düşüb ona bələdçilik edirdi. Bu məsələ ilə bağlı maraq doğururdu ki, Türkiyənin Azərbaycandakı səfirlik serverlərindən kənar nəzarətin yerinə yetirilməsinə cəlb olunub. Səfir Altan Karamanoğlu, hüquq müşaviri Ərtoğrul Güvən, din müşaviri Əbdülqədir Sezgin və digərləri xüsusi fəallıq göstərirdilər.

   Azəbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə professor kimi işə qəbul edilən, daha sonra Milli Məclisin hüquq bölməsinin rəhbəri vəzifəsinə təyin olunan Fərman Dəmirkolun başında durduğu ASAM (Azərbaycan Strateji Araşdırmalar Mərkəzi) adlı siyasi təşkilatın idarəsi – məhz H.Əliyevin iqtisadi inkişafı, özünün də rəhbərlərindən biri olan koalision hökuməti yaratmaq idi. ASAM-ın təşkilatlanmasına həsr olunmuş ilk iclas İçərişəhərdə isə Azərbaycan ensiklopediyasının o vaxtkı direktoru İsmayıl Vəliyevin xidməti otağında baş tutmuşdu. Sonradan o vəzifədən uzaqlaşdırıldı.

   ASAM-ın iclaslarına dəvət edilənlər (bunların işçilərinin kəsişmələri idi), o cümlədənTürkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin təhlükəsizlik orqanlarında qeyd olunanların də iştirak etdiyi, ilkin iclasda ümumi vəziyyətin gərgin olduğu,hakimiyyətin hansı yolla olursa-olsun dəyişdirmək ləğvi yarandığı, daha kimlərin bu iclaslara cəlb edilməsinin məqsədəuyğunluğu müzakirə edildi. İclasa sədrlik edən Fərman Dəmirkol bu təşkilatın sirf siyasi vəxfi xarakter daşıdığına işarə vuraraq təhlükəsizliyin qorunmasını və inkişafı ilə bağlı gələcək iclasların binasında məişət mühafizəsini təklif etdi. Səfirlikdə müzakirələrdə müzakirələr getdikcə haki-miyyətin devrilməsinə yönəldilməsinə yönəldilib. Aparılmış vəziyyətdə axtarış vaxtı üzə çıxan protokollardan məlum olurdu ki, bütün iclasların sözbəsöz stenoqramı rəsmiləşdirilib. Stenoqramı keçdikcə başqa millətdən olan tələbə qız olub...

İclasların F.Dəmirkol gücünün yalnız zor tətbiq edilməsi yolu ilə belə bir gücə sahib olması ilə əlaqədar XTPD-dən istifadə edilməsini məqsədə uyğunlaşdırdı. F.D.Dəmirə çevrilişin həyata keçirilməsini mümkün siyasi təmin etməli halda, Türkiyə və Avstriya vətəndaşı olan Kənan Güral adlı şəxsə çevrilmiş XTPD ilə sıx sıxışdırmaq yolu ilə hərəkətverici tədbirlər həyata keçirməmişdir. Kənan Gürəl Bakı şəhərində “Tra” firması yaradaraq, tikililərə xidmət göstərən məxfi təşkilatın tapşırığı ilə, Cavadovla gəldikləri razılığa əsasən, onun idarəsinə verilmişdir. XTPD-nin aktivlik göstərdiyi Qazaxda olan işlər görülməli idi. Onların vəzifəsi camaatın əhval-ruhiyyəsini əldə etmək, iqtisadi cəhətdən Heydər Əliyevə qarşı yönəltmək və Mərkəzi və ya Kənan Gürəlmə ilə bağlı məlumatlandırmaq idi. Təşkilatın ən yüksək rütbəli işçisi qeyri-rəsmi Bakıya gələrəkəşırı dinləmələr aparır, idarəsində olan şəxslər, o cümlədən XTPD quraşdırmanın yeni addımlarını müəyyənləşdirirdi.

   Planda məqsəd tutduqları məqsədə çatmaq üçün Heydər Əliyevi hətta terror yolu ilə uzaqdan götürməyi də istisna etmirdilər. Mart ayının əvvəlində bir neçə dəfə sui-qəsdləri olmuşdusa, Ulu öndərin özü demişkən, “İlk öncə Allah onu qorumuşdu”. Hər halda onun özü də hadisələri düzgün müəyyənləşdirmək, onları qabaqlamaq, qiymətləndirmək, vacibi və nəticəyə gəlmək qabiliyyətinə malik yüksək səviyyəli, dərin siyasətci, psixoloq və geniş dünyagörüşünə, fövqaltəbii düşüncə idarəçiliyinə malik bir insan idi. R.Cavadov ulu öndərin xarici ilə bağlı saxlanılan səfərlərinin günü, saatı, qayıdış vaxtı barədə məlumat əldə etmək üçün bir qayda olaraq, həmin səfərlərdə bilavasitə iştirak edən tam vəzifəli şəxs yaxın qohumlarından birini əldə etmiş, tam məxfi olan bu siyahını əldə etmişdi.

H.Əliyevin nəzarətində saxlanılan Kopenhagendə terror aktı ilə bağlı tədbirdən qaynaqlanan vaxtda onun səfərini partlatmaqdan ötrü planlı aktı baş tutmadı. K.Gürəlin ifadəsindən, ilk dəfə “Traza” şirkətinin ofisində aparılmış axtarış zamanı əldə edilmiş “Mərkəzə” ötürülən məlumatlar, eyni zamanda “Mərkəz”-dən daxil olan məxfi tapşırıqların həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan maliyyə hesabatları, H.Əliyevin inkişafının inkişafı üçün hər hansı ölçü-biçilən tədbirlər görülməsini bir daha çox istifadə edirdi. K.Gürəlin “Mərkəzə”göndərdiyi məxfi sorgudan görünürdü ki, Azərbaycanda sınaqdan çıxmaq olar ən asan yolu əsasında rüşvət vermək və ya qızlarla öyrənmək mümkündür. Ona görə də çoxlu hesabda pula (paraya) ehtiyac duyulduğu ərz olunurdu.

    İstintaq zamanı Gürəlin verdiyi ifadədən məlum oldu ki, R.Cavadovla əməkdaşlıq gördükləri tədbirlərə görə, H.Əliyev Kopenhagendən qayıdış günü və saatı dəqiqləşəndən sonra,o telefonla bilrbaşa öz şefinə zəng vuraraq sui-qəsdin hazırlandığı barədə ona məlumat çatdırmaq istəsə də, şefin iş cavabını verməklə, telefonla axşam saat 2-də terror aktı törətməkdə, telefonla axşam saat 2-də telefonla zəng edib. vermişdi.

H.Əliyevlə birlikdə o tədbirdə iştirak edən Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirələ yaxın mənbədən üstüörtülü şəkildə xüsusi rabitə ilə sızdırılmışdır. Dəmirəl etmək H.Əliyevlə hələ Sovet dövründən çox isti münasibətdə olduğundan, vətənində ona qarşı nəsə hazırlandığı bildirilir. H.Əliyev intuitiv olaraq ona qarşı yeni sui-qəsdin vətəninə döndüyü vaxt xidmətini partlatmaq yolu ilə zədələnməmiş versiyanı güman edir və geri dönmə vaxtını tutduğundan 9 saat qabağa görünür.

   H.Əliyev yaradılıb, kriminogen vəziyyətin sabitləşdirilməsi, XTPD-nin məhkəməyə verilməsi ilə bağlı iddiasını almaq R.Cavadovdan nə tələb etmək, onu və hüquqlarını qanuna zidd hərəkətlərdən saxlamaq, nəhayət onlara son qoymaq yaratmaqla siyasi və görüşə dəvət edir. Görüş zamanı R.Cavadov söz versə də, onun əlində olan, müəyyən əqidələrə xidmət vəzifələrini yerinə yetirməkdə olan hərislərini, şəxsi kəşfiyyat orqanlarını və təhrikiki ilə öz mənfi nəticələrini davam etdirmək enerjisində qalır...

  XTPD qərargahının yerləşdiyi Nizami rayonunun Polis idarəsindən başlanan dövlət çevrilişinə bir neçə nəfər kömək etdi, polis idarəsinin idarə binasına xeyli miqdarda maddi ziyan dəydi. Bundan sonra Prezident İlham Əliyevə müraciət edənlərə və Heydərlara qayğı göstərən TPD, 16-dan17-nə keçən gecə manevr, dövlət orqanlarının və polis araşdırmalarının səyi, Azərbaycan dövlətçiliyinin mənafeyinə və xalqın iradəsinə əsaslanan təhlükəsizlik tədbirləri ilə əlaqədar təhlükəsizlik tədbirlərinə qarşı mübarizə apardı, sui-qəsdlər. Atışma zamanı XTPD-nin komandiri R. Cavadov yaralandı və təcili yardım maşınında xəstəxanaya aparılarkən yolda keçindi...

    Bəzi hadisələrdə xüsusi fəallıq nəticəsində XTPD və başqaları həbs olunaraq, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib.

Heydər Əliyev televiziyası ilə Türkiyə xalqına və həmvətənlərimizə müraciət, çevriliş aktının, baş tutmayan sui-qəsdin hazırlanmasında nəzərdə tutulan hər iki ölkənin vətəndaşlarına, xalqlarımızın təhlükəsizliyini, birliyini pozmağa imkan verən ayrı-ayrı qruplara daxil olmaqla, öz iradını dilə gətirdi. Hər iki xalqın və millətin eyni tarixi kökə malik olduğunu bir daha xatırladan və bunu şərh edən ümummilli liderimiz Heydər Əliyev məhz bu hadisələrlə bağlı özünün müdrik nitqi zamanı “Bir millət və iki dövlət” olmağımızla bağlı hissləri ilə səslənən tarixi və yaşı bir kəlamın özülünü qoymuş oldu.

Hüseyn Əlixanov,

Təqaüddə olan Ədliyyə general mayoru.